Hoe populisme bestreden kan worden
Deze week gebeurde er iets in de Amerikaanse politiek dat debattrainers een goed gevoel geeft. Cynisch wordt wel eens beweerd dat burgers te dom zijn om door populistische maar niet effectieve voorstellen heen te kijken. Het debat kan beter vermeden worden, wordt dan gezegd. Barack Obama liet deze week zien dat dit fundamenteel onjuist is. Populisme kan bestreden worden, als het debat maar op de juiste manier gevoerd wordt.
Onderwerp van discussie was een klassiek voorstel, bedoeld om stemmen te trekken. Hillary Clinton steunde een tijdelijke opschorting van de federale accijnzen op benzine. Zo houden de burgers wat extra geld over in de zomermaanden om op vakantie te gaan. De kosten van de maatregel worden gedekt door een extra belasting voor de oliemaatschappijen.
Veel burgers schaarden zich onmiddellijk achter dit voorstel. Zij zijn hard getroffen door de hoogste olieprijzen uit de geschiedenis en zien met lede ogen aan hoe de oliemaatschappijen torenhoge winsten binnen harken.
Maar elke econoom zag onmiddellijk dat het voorstel weinig effect zou hebben. De burgers zouden nauwelijks geld besparen omdat de oliemaatschappijen de kosten van de extra belasting meteen doorberekenen aan de consument. Daarnaast zal een verlaging van de prijs van benzine leiden tot een toename van de vraag, wat de prijs weer opdrijft.
Clintons rivaal, Barack Obama, was daarom tegen het voorstel. Hoe heeft hij dit voorstel succesvol weten te bestrijden?
Stap 1: Weerleg, weerleg, weerleg
Eerst moet een argument grondig en volledig worden weerlegd. Obama zat aan de moeilijke kant van het debat: hij moest basisprincipes van de economie uitleggen om zijn argument aannemelijk te maken. Dit betekende dat hij veel tijd en aandacht – minstens zoveel als Clinton – moest investeren in het punt.
Stap 2: Treed in het offensief
Als je jouw opponent in de verdediging drukt, kan hij jou even niet zwart maken. Daarom verweet Obama Clinton vervolgens van het voorstellen van oplossingen die niet goed zijn voor de burgers, maar louter voor haar electorale perspectieven. Dit is een veelgebruikte tactiek in de politiek om je opponent in een kwaad daglicht te plaatsen: trek de zuiverheid van zijn motieven in twijfel.
Stap 3: Tover een konijn uit je hoge hoed
Door de zwakte van je opponent te koppelen aan een sterk punt van jezelf, teken je een overtuigend contrast af. Obama koppelde de schijnbeloftes van Clinton aan zijn verkiezingsthema om de politiek in Washington te veranderen. In tegenstelling tot zijn rivaal herhaalde hij zijn belofte om niet dezelfde politieke spelletjes te spelen.
Uit (onder andere) een peiling van de New York Times blijkt dat het merendeel van de kiezers het eens is met Obama. Hiermee is Obama erin geslaagd om een sterk punt van Clinton om te buigen in zijn voordeel.
Victor Vlam is debattrainer bij Debatrix. Hij woonde zeven jaar in de VS en volgt voor debatblog.nl de Amerikaanse (voor)verkiezingen.
4 reacties
Voeg een reactie toe
Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.
Interessant! Zou je deze stappen ook kunnen gebruiken om het debat rondom de voedselbank te winnen?
Misschien ben ik niet goed op de hoogte van de Amerikaanse politiek, maar welk debat over de voedselbank, Lars?
Uit de oude doos… kopij voor ‘ik krijg altijd gelijk’ waar we uiteindelijk niets mee hebben gedaan:
—
De voedselbank, kent u ‘m nog? Nee? Geeft niks hoor. Jan Marijnissen is hem waarschijnlijk ook allang vergeten. Toch was het de SP-roerganger die in aanloop naar de laatste verkiezingen bij herhaling riep dat het een schande, een schande was dat er in Nederland voedselbanken bestonden. Ook PvdA-leider Wouter Bos, die zich niet links wilde laten inhalen, schaarde zich al spoedig in het kamp van de voedselbankverketteraars. Hij durfde tijdens de campagne zelfs de afspraak aan dat ‘er over twee jaar geen voedselbank meer is.’ Dat beloofde wat voor Balkenende IV, waarin Bos immers over de centen ging. Maar zie: in het gehele Regeerakkoord komt het woord ‘voedselbank’ niet éénmaal voor.
Het ging dan ook helemaal niet om de voedselbank op zich. Die was niet meer dan een stevige stok om de andere politieke honden mee te slaan. Net als de korenwolf – en de knoflookpad en de zeggekorfslak – voor de milieubeweging, een jaar of wat geleden. De korenwolf, u weet wel, dat even snoezige als onbekende knaagdiertje dat van de ene op de andere dag tot nationaal symbool werd van de bedreiging van ons natuurschoon door de oprukkende bedrijvigheid. Eén krantenfoto van het beestje was genoeg om de bouw van een bedrijventerrein in Limburg tot onderwerp van een brede maatschappelijke discussie te maken. Eventjes maar, want al snel werd het weer stil rond de korenwolf. Zou hij nog leven?
Ook over de voedselbank heeft inmiddels niemand het meer. De campagnes zijn achter de rug, de stemmen zijn geteld en de tijd voor symboliek is weer eventjes voorbij. Momenteel telt ons land niet minder dan 77 voedselbanken. Schande? Ach nee. Nu even niet. Bij de volgende verkiezingen, dan zal Marijnissen ongetwijfeld opnieuw zijn morele superioriteit demonstreren door een vermeend maatschappelijk onrecht met een paar welgekozen woorden aan de kaak te stellen. Uiterst doeltreffend, die tactiek van de moral high ground, want probeer maar eens uit te leggen dat het helemaal geen schande is dat er voedselbanken zijn in Nederland – integendeel, dat die voedselbanken zelfs een zeer nuttige maatschappelijke functie vervullen. Dat valt best te doen, maar er zijn heel wat woorden voor nodig. Wie roept dat het een schande is, kan daarmee volstaan; wie het tegendeel beweert, zal dat moeten onderbouwen.
Hillary Clinton maakte volgens mij dezelfde politieke berekening als Jan Marijnissen: dat de tegenstander geen zin had om veel tijd en energie te investeren in het weerleggen van het punt. En iemand zal alleen maar investeren in een punt als het gebruikt kan worden in zijn voordeel. Dus moet Bos, net zoals Obama, een manier verzinnen waarop dit een voor hem voordelig contrast aftekend tussen hem en Marijnissen. De hamvraag: hoe?