Intens debat tijdens eerste dag Algemene Beschouwingen

Vandaag was de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen, het meest gevolgde politieke debat van het jaar. Alle Tweede-Kamerleden en het gehele Kabinet dienen ervoor aanwezig te zijn want tijdens dit debat wordt de wil van het volk vertaald naar punten op de politieke agenda. Op kantoor heb ik het debat de hele dag op de achtergrond aanstaan. Wat viel op? Wie viel op? En waarom?

Hé! Opletten!

Het is komisch om te zien hoe fractievoorzitters elkaar bij de les houden. PvdA fractievoorzitter Mariëtte Hamer riep tegen Rutte toen hij aan het telefoneren was: “Ik hoop dat u met een interessant persoon belt, meneer Rutte.” Toen GroenLinks leider Femke Halsema even weg was: “Jammer dat mevrouw Halsema weg is.” Dit maakt politici onsympathiek (“de strenge leraar”) en is ook nog eens onnodig. In een debat overuig je niet je tegenstander, maar de beslisser. In dit geval dus de kiezer. Als je grootste tegenstander niet oplet is dat alleen maar mooi: dat stelt jou in staat om zonder tegenspraak bepaalde punten te maken.

De people prop in de Nederlandse politiek

Op de Debatblog heb ik vaak geschreven over de people prop en hoe anekdotes over ‘gewone Nederlanders’ politieke vraagstukken zowel interessant als relevant maken voor de gewone burger. Dit jaar werden ze dan ook gebruikt door verschillende fractievoorzitters. PvdA-leider Hamer voerde ineens haar buurman Joost op die DAF-trucks verkoopt. In reactie daarop kwam D66-leider Pechtold met buurman Gerard aanzetten en SP-leider Kant had geen buurman, maar wel een buurvrouw: Carry.

Gerard en Carry werden vooral opgevoerd om het gebruik van de ‘people prop’ van Hamer belachelijk te maken. In eerste instantie dacht ik dat het een teken was van hoezeer de Tweede Kamer naar binnen is gericht. Een techniek die een spreker zoals Jan Marijnissen in staat heeft gesteld duidelijker te communiceren naar de burger. Maar bij nader inzien denk ik dat het vooral ligt aan hoe hij gebracht is door Hamer. Te midden van een abstract verhaal begon ze zachter te praten en ineens – uit het niets – kwam daar Joost-de-buurman. Retorische technieken werken het beste als ze op een natuurlijke manier gebracht worden.

Spreektijden

Je zou het bijna vergeten: de fracties zijn gebonden aan streng bijgehouden spreektijden. De grootste fracties mogen slechts 35 minuten spreken. Echter, de vierde spreker was om enkele minuten over vijf klaar. Als je daar een lunchpauze van driekwartier aftrekt, betekent dit dat de eerste vier sprekers gezamenlijk zes uur aan het woord waren. Dat is dus ongeveer anderhalf uur per spreker. Hoe zit dat dan? De spreektijd is slechts zuivere spreektijd, dus de tijd die wordt besteedt aan het maken en beantwoorden van interrupties wordt niet meegeteld.

Strategische interrupties

Hoewel Geert Wilders erg prominent is in de media aandacht rondom de algemene beschouwingen, is hij niet prominent aanwezig tijdens het debat. Ik heb geen exacte telling bijgehouden, maar op Bas van der Vlies na maakt hij volgens mij de minste interrupties. Is dat slecht? Nee, Wilders kiest gewoon zijn momenten, net zoals een scherpschutter die met één kogel raak schiet.

Vorig jaar stond dit in groot contrast tot Femke Halsema. Zij pleegde constant interrupties maar slaagde er nauwelijks in het anderen politiek lastig te maken. De machinegeweer, zeg maar, die veel kogels lost maar weinig doelen raakt. Dit is wellicht waarom Halsema haar strategie heeft aangepast dit jaar. Ze maakt aanzienlijk minder interrupties tijdens deze Algemene Beschouwingen. En de interrupties die ze maakt zijn beter. Zo nam ze het op voor de gefrustreerde PVV’ers die in de lokale politiek graag de beweging vertegenwoordigen maar dat niet mochten. Door het op te nemen voor de achterban van Wilders maakte ze het hem verrassend lastig.

Het laatste woord

Veel fractievoorzitters hebben niet eens het laatste woord in hun eigen betoog. Een interruptiepleger sloot bijvoorbeeld het verhaal van Hamer af. De laatste woorden van een spreker galmen het langste rond, zeker omdat tussen sprekers er vaak een korte pauze zit waarin de volgende spreker naar het katheder loopt. Strategisch is het dus verstandig om naast een sterke opening, ook een sterke afsluiting voor te bereiden. En dus niet de afsluiting over te laten aan een politiek rivaal. Zelfs de afsluitende woorden van Wilders – die verder een uitermate boeiend betoog houdt –

Morgen ga ik het debat volgen vanaf de publieke tribune van de Tweede Kamer. Vanavond zit Lars in Netwerk om terug te blikken op de eerste dag van de Algemene Beschouwingen, met daarin speciale aandacht voor de rol van Wilders in het debat.