Hoe Obama zijn retorische trukendoos inzet om zich te verzekeren van groot applaus

Morgenavond geeft President Obama de belangrijkste speech van zijn campagne. Op de Democratische conventie heeft hij het luisterende oor van meer dan dertig miljoen Amerikanen. Obama speecht in een groot sportstadion gevuld met tienduizenden enthousiaste aanhangers. Eén ding is zeker: meer dan eenmaal per minuut zullen zij luid applaudisseren. Hoe de speech ontvangen wordt is echter nog niet zeker. Toch is voor Obama en zijn speechschrijvers al vooraf duidelijk bij welke passages het publiek zal applaudisseren. Het applaus wordt namelijk strak geregisseerd. Hoe doen ze dat? Niet op de manier die je zou verwachten.

Je bent misschien geneigd om te denken dat de Obama-campagne gebruik maakt van applausborden. Dat doen ze in de tv-wereld waar het publiek op commando moet klappen. Maar zo werkt het niet bij speeches van Obama. Voor de mensen in de zaal voelt het applaus als een spontane en vrijwillige actie. Toch is het dat niet helemaal. Obama roept namelijk applaus op door gebruik te maken van zogenaamde claptraps. Claptraps zijn retorische formuleringen die bedoeld zijn om applaus op te wekken. De inhoud van wat je zegt is daarbij natuurlijk ook belangrijk. Als je echter verstandige dingen zegt, krijg je eerder applaus als je ze formuleert in de vorm van een claptrap. Hoe zien die claptraps er dan uit?

Drieslag
De vorm die Obama het meest gebruikt is de drieslag. Dat is een opsomming van drie zaken. In zijn stump speech zegt hij bijvoorbeeld: “You’re still betting on hope, you’re still betting on change and I am still betting on you!” Dat de zinnen qua structuur parallel lopen maakt de drieslag sterker. Wanneer Obama deze oneliner uitspreekt met aanzwellend stemvolume, krijgt hij bijna altijd applaus. Daarbij doet het ertoe dat de opsomming bestaat uit drie elementen. Een opsomming van twee of vier elementen heeft niet hetzelfde effect (zie hier hoe GroenLinks-leider Jolande Sap dat aan den lijven ondervindt in een van haar eerste grote speeches).

Obama gebruikt gemiddeld genomen elke dertig seconden wel een drieslag in zijn speeches. Soms heeft hij nog niks inhoudelijks gezegd voordat hij zijn eerste applaus opeist (“It’s an honor, it’s a privilege and it’s a pleasure to be here!”). Maar het is niet de enige truc uit Obama’s retorische trukendoos. De president maakt ook gebruik van het contrast.

Contrast
Daarbij zet hij twee zaken tegen elkaar af met als doel om de complexe politieke realiteit terug te brengen tot iets behapbaars. In zijn stump speech veroordeelt hij het ingewikkelde zakelijke verleden van Romney door te zeggen: “My opponent invested in companies who are called ‘pioneers’ of outsourcing.” Vervolgens zegt hij: “I don’t believe in outsourcing — I believe in insourcing.” Elke keer als hij deze zin uitspreekt, krijgt hij een groot applaus. Dit contrast werkt dus goed.

Een contrast is het effectiefst wanneer je eindigt met iets positiefs. Toen John McCain vier jaar geleden een contrast gebruikte tijdens zijn conventiespeech, was hij zichtbaar verrast door de sterke reactie van het publiek. Het was echter niet de reactie waar hij op hoopte. Toen hij zei, “I will keep taxes low and cut them where I can. My opponent will raise them,” kreeg hij geen applaus. Hij kreeg boe-geroep. Het publiek reageert vaak op het laatste dat ze horen en geen enkele Republikeinen wil hogere belastingen. Had McCain de twee zinnen omgedraaid (“My opponent will raise taxes while I will keep them low!”), dan had hij gegarandeerd applaus gekregen.

Wat nóg effectiever is
Hoewel deze twee stijlfiguren afzonderlijk heel effectief zijn, zijn ze nóg sterker wanneer ze worden gebruikt in combinatie met elkaar. Eén van Obama’s bekendste oneliners – die hij nog steeds regelmatig gebruikt in speeches – bestaat uit de combinatie van een drieslag en een contrast. Tijdens zijn conventiespeech in 2004 sprak de president hem voor het eerst uit: “There’s not a liberal America and a conservative America; there’s the United States of America!” (In Nederland heeft dit Rita Verdonk geïnspireerd tot haar bekendste oneliner: “Ik ben niet links, niet rechts maar recht door zee.”)

Hoewel de retoriek misschien wat meer gematigd zal zijn dan in 2008, is applaus een bittere noodzaak tijdens een conventiespeech. Een applaudisserende menigte wekt enthousiasme op voor de speech bij de twijfelende kiezer die de speech thuis bekijkt. Ook dragen claptraps bij aan een zinderende climax van de speech.

Hoe zit dat? Telkens als Obama onderbroken wordt door applaus, zal hij zijn speech voortzetten voordat het applaus is verstomd. Het effect hiervan is dat het publiek steeds gedwongen wordt het applaus voor een deel in te slikken en het enthousiasme niet de vrije loop te laten. Maar als een champagnefles die wordt geschud, bouwt dat alleen maar de druk op om luider, harder en vaker te applaudisseren. Het gevolg is dat wanneer Obama zijn laatste zin heeft uitgesproken en hij het applaus niet meer kan afkappen, de menigte uit zijn dak gaat. Eindelijk kunnen ze Obama de waardering tonen die ze vinden dat hem toekomt. Terwijl de ballonnen worden losgelaten en de muziek begint te spelen, is het publiek nog minutenlang in extase. Naar dat beeld is elke politicus op zoek.

Victor Vlam is redacteur van de WarRoom en voerde in 2008 campagne voor zowel Barack Obama als John McCain. Hij geeft trainingen ‘Spreken als Obama’.

Foto CC: Obama for America

24 reacties

  1. Door Barry Gepubliceerd op 5 september 2012

    Zeer interessant artikel! Bedankt.

  2. Door Victor Vlam Gepubliceerd op 5 september 2012

    My pleasure!

  3. Door Bart-Jan Gepubliceerd op 5 september 2012

    Leuk stuk. Dat voorbeeld van Sap is echt schrijnend.

  4. Door marc Gepubliceerd op 5 september 2012

    Inderdaad erg interessant!

    Alleen komt de titel bij mij nogal negatief over: alsof Obama een goochelaar is die een trucje doet, (alsof het niet ‘echt’ is, het is slechts een illusie die mensen zien/horen) en iedereen het dus kan. Ik geloof echt niet dat ik (of Romney) met de speech van Obama, hoe goed ik hem ook instudeer, de mensen hetzelfde kan laten reageren.

    Daarbij komt, neem ik aan, dat het niet specifiek Obama’s trukendoos is, de Republikeinen (of Nederlandse politici) zullen deze mensenkennis toch ook hebben en gebruiken neem ik aan? Hoe komt het dan dat iedereen hem een ontzettend begenadigd spreker vindt? Toch niet alleen vanwege zijn “trukendoos”?

  5. Door Victor Vlam Gepubliceerd op 5 september 2012

    Daar heb je een punt Marc. Trucs kan inderdaad iedereen toepassen. Obama weet de technieken op een manier toe te passen die succesvol is. Dat vereist authenticiteit en bezieling die bij sommige politici niet in gelijke mate aanwezig is. Uiteindelijk gaat het om een perfecte symbiose tussen de boodschap en de spreker. Als Romney een Democraat was en dezelfde teksten uit zou spreken zou het toch niet hetzelfde overkomen. Dus claptraps verklaren niet het gehele succes van Obama. Maar ze zijn wel een belangrijk ingrediënt.

  6. Door marc Gepubliceerd op 5 september 2012

    @Victor

    Dankjewel voor deze extra uitleg/’nuancering’.

  7. Door xaderp Gepubliceerd op 5 september 2012

    Een interessant artikel. Ik geloof dat Obama van dit soort trucjes aan elkaar hangt. Er is een zeer spraakmakend filmpje op youtube dat laat zien wat er gebeurt als Obama’s teleprompters uitvallen. Dan staat hij te hakkelen als de eerste de beste schooljongen. Bovendien heeft hij met zijn mooie praatjes bar weinig bereikt; dat laat oa. zijn approval rating zien, die al vrij snel na zijn aantreden kelderde en nu rond de 45% hangt.

  8. Door Peter Kraus Gepubliceerd op 5 september 2012

    Goed stuk. Bedankt.

  9. Door Peter Kraus Gepubliceerd op 5 september 2012

    @xaderp

    “Een interessant artikel. Ik geloof dat Obama van dit soort trucjes aan elkaar hangt.”

    Dat viel me in 2007 al op. Men noemt Obama wel eens een ‘pied piper’. In het Nederlands heet dat, dacht ik, ‘een rattenvanger van Hamelen’. Hij beheerst de techniek van het spreken als geen ander. Echter, omdat hij zo goed is in de techniek van het geven van toespraken en weet hoe hij het publiek met one-liners kan bespelen, raakt de inhoud soms op de achtergrond. Senator McCain, die geen geweldige spreker is, zei tijdens de vorige campagne in zijn toespraken veel meer dan de kandidaat Obama.

    Obama’s toespraken zullen niet meer zo effectief zijn als vier jaar geleden. In 2008 kon hij nog uitgebreid praten over ‘Hope & Change’. Zijn economische plannen zijn in de ogen van de kiezer echter grotendeels mislukt, en in de campagne vraagt hij eigenlijk om een herkansing. Hij dient zich nu te verdedigen en heeft iets uit te leggen. Dat gaat niet zo goed met de retorische technieken uit zijn standaardrepertoire. Die technieken werken echter wel bij aanvallen op de politieke tegenstander, en daarmee loopt hij het risico zich te veel te profileren als iemand die vooral ’tegen’ is. Uiteindelijk wil de kiezer ook vooral weten wat er in de komende vier jaar gaat gebeuren. Over dat laatste is de kandidaat Romney ook niet erg duidelijk, maar die richt zich in zijn toespraken wel vooral op de toekomst.

  10. Door Yelle Tieleman Gepubliceerd op 5 september 2012

    Dank voor dit mooie artikel, Victor!

  11. Door petrossa Gepubliceerd op 5 september 2012

    Wat mij zorgen baart is dát het nog steeds werkt. Het toont wederom aan dat een mensenmassa niet onafhankelijk kan denken. Een soort van suspension of disbelief neemt een anderszins redelijke geest over.

    Ik kan me zo voorstellen dat ooit in de oertijd dit een erg nuttige eigenschap was als de kudde werd aangevallen om dowmweg achter een leider aan te rennen, maar de geschiedenis heeft toch wel dudielijk aangetoond dat wij, als we onszelf ‘menselijk’ willen noemen, dit soort dierlijk oergedrag moeten afschudden.

    Er bestaat geen mens op deze aarde die mij zover krijgt dat ik naar zo’n hysterie generator te gaan, laat staan als een malloot te gaan staan klappen, maar wellicht gaan alleen mensen die vatbaar zijn voor massahysterie naar dit soort bijeenkomsten.

    Zorgelijk. Erg zorgelijk. In Iran staat net zo’n manipulator te schreeuwen, gebruikt precies dezelfde methodes maar niemand die hem daarom bewonderd.

    Supsension of disbelief ook in bewonderaars van Obama neem ik aan.

  12. Door Bertine Gepubliceerd op 5 september 2012

    De speech in het Bank of America stadium (plek voor 70.000+) is afgezegd vanwege “severe weather forecasts!” Zo zuur voor iedereen. Nu spreekt Obama in het kleinere Time Warner Cable Arena voor 20.000 man…

  13. Door petrossa Gepubliceerd op 5 september 2012

    Wat zou Michelle dragen? En hoe zit heur haar? Vragen, vragen.

  14. Door xaderp Gepubliceerd op 5 september 2012

    @Peter Kraus; zo denk ik er ook over.

    @Bertine: “severe weather forecasts” of toch moeite m 70.000 “fans” van Obama bij elkaar te krijgen?

  15. Door Peter Kraus Gepubliceerd op 5 september 2012

    @petrossa

    “Het toont wederom aan dat een mensenmassa niet onafhankelijk kan denken.”

    Of zoals de Grote Denker Prof. Dr. Maarten van Rossem eens zei: “De meerderheid van de bevolking bestaat nu eenmaal uit randdebielen. Ik zeg het misschien wat cru, maar zo is het wel.”

    Een aanzienlijk deel van President Obama’s kiezers maakt echter wel degelijk een rationele afweging. Sinds McGovern is de Democratische partij veranderd van een volkspartij voor doorsnee-Amerikanen tot een doorgeefluik van allerlei pressiegroepen. De harde kern van de Democratische achterban bestaat thans dan ook voor een groot deel uit degenen die belang hebben bij overheidsbanen, overheidssubsidies, wetten die de huidige vakbonsmacht intact laten, of het zijn mensen die voor hun bestaan (mede) afhankelijk zijn van de belastingbetaler. Die zullen niet stemmen op een presidentskandidaat die deze voordelen wil indammen, en dat is begrijpelijk.

    Men kan hoogstens stellen dat sommige zwarten op President Obama stemmen omdat voor hen allerlei gevoelsargumenten ook een belangrijke rol spelen. Ook dat is begrijpelijk.

    Kiezers stemmen bovendien als regel op grond van korte termijn-belangen. De toekomst van het land of de economische situatie over 10 jaar is daarbij voor velen zelden van doorslaggevend belang. Daarbij komt voor de Amerikaanse situatie nog het argument van de bekende ‘checks and balances’ in het systeem. Een politicus met populistische talenten valt al snel door de mand wanneer hij niets presteert. Omdat alle gekozen functionarissen in het Amerikaanse systeem als persoon worden gekozen, en niet omdat ze op ‘een lijst’ staan, is het gemakkelijk om van slecht functionerende leden van de wetgevende, uitvoerende of rechterlijke macht af te komen. Dat kan zelfs tijdens hun zittingsperiode. Het geval Nixon is daarvan een bekend voorbeeld, maar er zijn ook Afgevaardigden die op die wijze moeten vertrekken. Er is daarnaast in sommige gevallen nog een terugroeprecht.

  16. Door petrossa Gepubliceerd op 5 september 2012

    @peter

    Intelligente man v Rossem. Erg welbespraakt. Moet eens zijn films gaan zien/wat van zijn werk gaan lezen. Wie is dat eigenlijk?

    Ja inderdaad heel erg rationeel. Herinner me nog de feestvreugde in 2008. Allemaal voxpop filmpjes op de tv en het internet.

    Waarom stemde u op Obama? Omdat hij zwart is.

    Feest we hebben een zwarte president gekozen, kijk ons toch eens niet-racsistisch zijn. Daarmede bewijzend hoe ongelofelijk racistisch Amerika nog steeds is.

    Maar goed, dat is waarom de pvda nog steeds scoort en waarom ontevreden pvda’rs op de sp stemmen. Zo zie je maar, verschillende culturen maar clientelisme is een universeel fenomeen.

  17. Door Peter Kraus Gepubliceerd op 5 september 2012

    @petrossa

    “Daarmede bewijzend hoe ongelofelijk racistisch Amerika nog steeds is.”

    Dat zal ook wel uit het oeuvre van de Eminente Amerika-kenner Van Rossem komen.

    Zwarten en Native Americans zijn de enige groepen in de U.S. die een tragische geschiedenis achter de rug hebben. De overwinning van Obama is een mijlpaal in de geschiedenis van Amerikaanse zwarten. Dat ging in 2008 met veel emoties gepaard, en dat kan ik goed begrijpen. Ik heb persoonlijk kunnen zien dat Obama talloze mensen heeft geinspireerd. Men zag nu eindelijk dat men met een opleiding en een stabiele gezinssituatie de absolute top kon bereiken. Mensen beloten daarom plotseling naar de avondschool te gaan, en probeerden een huishouden te vormen waarin kinderen zowel een vader als een moeder hebben. Dat is toch mooi meegenomen, nietwaar?

    Ik ken de U.S. beter dan Nederland, maar ik heb mijn middelbare school-periode in Nederland doorgebracht en weet dus wel iets van de calvinocommunistische cultuur. Het is dat de uitvoerende macht in Nederland niet gekozen wordt, maar ik moet nog zien dat een Surinamer of Antilliaan het in Nederland ooit tot gekozen staatshoofd of premier zou brengen. De 24 zetels die de volksnationalistische socialisten in 2010 bij de kamerverkiezingen kregen voorspellen in ieder geval weinig goeds.

    Er was in het verleden veel racisme in de U.S., vooral in het zuiden. We hebben echter enorm veel vooruitgang geboekt en President Obama is daarvan het symbool. Ik ben best bereid daarvoor vier jaren slecht beleid te tolereren, want ik vermoed dat Obama’s presidentschap tevens het begin van het einde van allerlei vormen van speciale behandeling voor minderheden en van de ‘identity politics’ van de Democraten is geweest. En ook dat zie ik als vooruitgang.

  18. Door Bertine Moenaff Gepubliceerd op 6 september 2012

    @14 Volgens de campagne stonden er nog 19.000 mensen op de wachtlijst. Er zijn stadionkaarten uitgedeeld in partijkantoren door het hele land.

  19. Door petrossa Gepubliceerd op 6 september 2012

    @peter
    de zwarte amerikanen mogen nare gechiedenis hebben maar dat is toch wel een tijdje geleden. Selfpity only goes so far.

    Op een gegeven moment dan zul je toch je eigen leven in de hand moeten nemen. Zolang de zwarte medemens nog vietnamezen en andere aziaten die het wel goed doen in dezelfde verarmde buurten als waar de zielige onderdrukte zwarte medemens woont naar het leven staan uit pure jaloezie gaat het sprookje van ‘oh wat ben ik zielig’ toch echt niet meer op.

    Dan doen ze het toch echt zelf, met hulp van dogooders die ze in hun slachtofferrol bevestigen.

    http://blog.hiddenharmonies.org/2010/05/recent-african-americans-attacks-on-asian-americans-what-are-your-thoughts/

    Racist Blacks are targeting Asian women for hate crimes in New York
    http://www.youtube.com/watch?v=HJBqOCouKkE&hd=1

    Dirty secret of black-on-Asian violence is out
    http://www.sfgate.com/bayarea/article/Dirty-secret-of-black-on-Asian-violence-is-out-3265760.php

    Om maar eens een paar van de 1000den te noemen. Nee, geen incident. Nee, geen slavernij is hier schuld aan.

  20. Door petrossa Gepubliceerd op 6 september 2012

    Grappige US election compass

    http://www.politicalcompass.org/index

    Klaarblijkelijk kan ik niet stemmen want er is niemand in de buurt.

    https://dl.dropbox.com/u/1828618/uselections.jpg

  21. Door Peter Kraus Gepubliceerd op 6 september 2012

    @petrossa

    “Klaarblijkelijk kan ik niet stemmen want er is niemand in de buurt.”

    Misschien dat u zou kunnen stemmen op Virgil Goode van de Constitution Party. Of misschien ook niet, want Goode is wel een beschaafde gesprekspartner, en dus het tegendeel van de Maarten van Rossem-typen. Volksnationalistische socialisten hebben we in de U.S. ook, maar die hebben een aanhang van slechts enkele honderden en houden zich vooral bezig met bier drinken.

    De kieswijzer die u heeft gevonden deugt niet. Het principe is geleend van de libertarische ‘World’s Smallest Political Quiz’, maar die was nooit bedoeld voor presidentskandidaten.

  22. Door petrossa Gepubliceerd op 6 september 2012

    @peter
    Je hebt een vreemde obsessie met m v rossem. Ik kan me vaag herinneren hem een 1 of 2 keer in het verleden heb zien aanschuiven bij een prietpraatprogramma en weet waarachtig niet wat de beste man doet of laat and can’t be bothered.

    Wat ik wel weet is uit mijn jarenlange ervaring is dat ‘beschaafde gesprekpartners’ weinig inspirerend zijn en meestal het effect van een slaapmiddel hebben.

    Wat ook grappig is dat ik de test van Pat Condell als tip heb overgenomen, die zo’n beetje hetzelfde resultaat als mijzelf kreeg. En dat is nou echt welbespraakte gesprekspartner, alsmede nigel farage die je iets vertellen waar je iets van opsteekt zonder risico dat je in slaap sukkelt.

    Iemand die mij bv de absolute kriebels geeft is zo iemand als de plagiarist van de CNN Fareed Zakaria maar die jij wellicht beschaafd vindt.

    Waaruit jij destileert dat ik volksnationalisitsch georienteerd ben snap ik niet echt. Van de 60 jaar op aarde heb ik er miscchien 20 in mijn geboorteland doorgebracht en ben 15 jaar geleden geemigreerd uit pure disgust met die openluchtgevanngenis.

    In frankrijk hebben ze wel aantrekkelijke, niet te oude, en vooral niet domme vrouwen op hoge politieke posten zoals in de US wel hebben.
    Moet toch tenenkrommend zijn om je secretary of state blunder op blunder te stapelen maar dat krijg je nou eenmaal met politieke benoemingen waar talent ondergeschikt is aan welke belangengroep je wenst te plezieren.

    Zo heeft de US al sinds altijd het buitenland opgezadeld met totaal incompetente ambassadeurs, die noch de locale gebruiken kenden, noch de taal engiszins machtig waren en zo de repuatie van Amerikanen als barbaren culturen met zeer verfijnde omgangsvormen vestigden.

    The pot that called the kettle black.

    Het zij zo.

  23. Door xaderp Gepubliceerd op 7 september 2012

    Petrossa is een Israëli, goh wat een verrassing.

  24. Door petrossa Gepubliceerd op 7 september 2012

    @xaderp
    Petrossa is een geboren en getogen Hagenaar. Net als mijn vooruoiders tot in de oudheid. Sorry kan niet aan je vooroordeel voldoen.

    Wat het verschil is dat anders dan velen hier met een mening hij zich persoonlijk op de hoogte gesteld. En een oorlogje heeft mogen meemaken. En met de cisjordaniers heeft gesproken, met de israelische arabieren. En van zuid-libanon tot het suezkanaal heeft gelift. Met berbers in de woestijn thee heeft zitten drinken, en niet als vooraf betaald toeristen uitje maar gewoon omdat ik ze tegen kwam. De communicatie was wat moeizaam, maar ze spreken best wel wat hebreeuws.

    En met een open geest onderzoek heeft gedaan in de oude documenten zonder zelfs maar 1 keer wikipedia te raadplegen.

    En dus zich gegrond aanmatig meer te weten dan de leunstoel commentatoren hier die eens een agitprop pamfletje hebben gelezen of wat gekleurd materiaal zoals ruimschoots voorhanden is gefinancierd door heel veel oliedollars. Of zoals door de rabiaat anti-judaistische BBS of Guardian wordt verspreid.

    Israeliers zijn geen volk waaarvan je makkelijk van gaat houden, het zijn de fransen van het MO. Maar als je al 60 jaar door miljoenen buren naar het leven wordt gestaan dan krijg je toch echt een siege mentaliteit. Is dat hun schuld? Of diegenen die openlijk uitroepen op hun vernietiging als volk uit te zijn?

Laat een antwoord achter aan Peter Kraus Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.